پرده گوش یا پرده صماخ (tympanic membrane) یک بافت نازک است که مجرای گوش خارجی را از گوش میانی جدا میکند.پارگی پرده گوش ممکن است منجر به کاهش شنوایی شود.و همچنین گوش میانی شما را در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیر کند. پارگی پرده گوش معمولا طی چند هفته بدون درمان خاصی ترمیم می شوند. اما درصورت عدم بهبود نیاز به ترمیم جراحی دارد.
علائم فرد مبتلا به پارگی پرده گوش:
- درد شدید گوش، که ممکن است ناگهان از بین برود
- کم شنوایی در گوش آسیبدیده(میزان کم شنوایی به اندازه سوراخ پرده گوش بستگی دارد.)
- ترشح از گوش که ممکن است حاوی خون باشد
- وزوز گوش یا زنگ زدن در گوش
- احساس گرفتگی در گوش
- گیجی یا از دست دادن تعادل
- حالت تهوع
- صدای سوت درگوش هنگام دمیدن در بینی
علل پارگی پرده گوش
دلایل مختلف پارگی پرده گوش:
عفونت گوش
عفونت شدید گوش یا عفونت خفیف مکرر میتواند باعث پارگی پرده گوش شود. در عفونت گوش میانی باکتری‌ها یا ویروس‌ها باعث ایجاد مایعات در گوش میانی میشوند. هنگامی که مایع یا چرک در پشت پرده گوش جمع شود، فشار ممکن است باعث پارگی پرده گوش شود. عفونت گوش بسیار دردناک است و ممکن است باعث مشکلات شنوایی شود.
ضربه یا صدمه به گوش
ضربه مستقیم به گوش ممکن است باعث پارگی پرده گوش شود.از آنجایی که بافت گوش لایه نازک است در اثر ضربات ناشی از فعالیت‌های مختلف از جمله ورزش، به‌راحتی ممکن است پاره شود. ضربه شدید به گوش یا آسیب‌دیدگی سر ممکن است گاهی به گوش میانی و داخلی آسیب برساند.
وارد کردن جسم خارجی در گوش
داخل کردن یک جسم خارجی مثل گوش پاک‌کن، مداد یا گیره موی سر در گوش ممکن است پرده گوش را سوراخ کند. کودکان ممکن است اشیا را به‌طور تصادفی وارد گوش خود کنند. باید در صورت امکان از وارد کردن هر چیزی در گوش خودداری شود.
صداهای بلند
انفجار یا صدای بسیار بلند نزدیک گوش، میتواند باعث پارگی پرده گوش شود.موسیقی‌دانان و کسانی که به موسیقی با صدای بلند زیاد گوش می‌دهند، ممکن است دچار این اتفاق شوند. همچنین این افراد ممکن است ساعت‌ها یا روزها دچار کم شنوایی و زنگ زدن در گوش (وزوز گوش) شوند.
باروتروما گوش
تغییر در فشار هوا یا فشار آب که به گوش آسیب برساند،باروتروما (barotrauma) گوش گفته میشود. ممکن است وقتی اتفاق بیفتد که در میزان فشار بین گوش داخلی و خارجی اختلاف وجود داشته باشد.
لوله (شیپور) استاش، راه ارتباطی بین گوش میانی و پشت بینی و گلو است و سبب ایجاد تعادل فشار در هر دو طرف پرده گوش می شود.اگر این لوله به دلیل تغییرات شدید فشار نتواند باز شود، فشار نابرابر ممکن است منجر به پارگی پرده گوش شود.
غواصی و سفرهای هوایی از علل شایع باروتروما در گوش هستند. در غواصی به‌ویژه هنگامی که شخص به قسمت‌های عمیق‌تر می‌رود ممکن است باعث افزایش فشار بر گوش و پارگی پرده گوش شود.
تغییر فشار سبب خلا در گوش میانی میشود. که پرده گوش به سمت داخل کشیده میشود و در نهایت ممکن است پاره شود.
درمان پارگی پرده گوش
در صورت پارگی پرده گوش شدید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای معاینه داخل گوش از دستگاهی به‌نام اتوسکوپ استفاده میکند تا سوراخ پرده گوش را تشخیص دهد و اندازه آن را مشخص کند.
پزشک ممکن است تمپانومتری و تست شنوایی‌‌سنجی درخواست کند.
پارگی پرده گوش اغلب طی 1 تا 3 ماه بهبود می‌یابد. از داروهای ضد‌التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن می توان برای رفع درد گوش و کاهش هرگونه التهاب استفاده کرد.کمپرس گرم روی گوش نیز میتواند به تسکین درد خفیف کمک کند.
پزشک ممکن است برای افرادی که عفونت گوش دارند آنتی‌بیوتیک خوراکی یا قطره گوش تجویز کند.
اگر پرده گوش خودبه‌خود ترمیم نشود.ممکن است عمل جراحی تمپانوپلاستی (tympanoplasty) برای ترمیم سوراخ پرده گوش لازم باشد.
بهبود
در هنگام بهبود گوش را خشک نگه دارید تا از ابتلا به عفونت گوش میانی جلوگیری کنید.
استفاده از قالب‌های ضد آب یا پنبه با روکش وازلین طبی میتواند از ورود آب به گوش هنگام دوش گرفتن جلوگیری کند. بهتر است تا زمان ترمیم پرده گوش، از شنا و سایر فعالیت‌های آبی خودداری کنید.
پیشگیری از پارگی پرده گوش
برای جلوگیری از آسیب پرده گوش باید از وارد کردن هرگونه شیء خارجی حتی برای تمیز کردن گوش خودداری کنید.
اگر شما عفونت گوش دارید،هر چه سریع‌تر باید آن را درمان کنید تا از بدتر شدن آن یا پارگی پرده گوش جلوگیری شود.
طبق آمار مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) امریکا، تغذیه نوزاد با شیر مادر به مدت 12 ماه میتواند به کاهش خطر ابتلا به عفونت گوش کمک کند.
دود سیگار یا قلیان نیز میتواند خطر ابتلا به عفونت گوش را افزایش دهد.
لوله‌های اوستاش باید باز بمانند تا تغییر فشار هوا و آب باعث ایجاد باروتروما گوش نشود. برای کمک به باز نگه داشتن لوله‌های استاش و رفع فشار بر پرده گوش هنگام پرواز، افراد می‌توانند موارد زیر را انجام دهند:
- عمل بلع مکرر
- جویدن آدامس یا مکیدن آب‌نبات
- خمیازه کشیدن یا باز کردن دهان
- با انگشت شست و انگشت اشاره سوراخ بینی را مسدود کرده و به‌آرامی با دهان بسته نفس بکشید
- استفاده از قالب‌های مخصوص که برای پرواز طراحی شده است
افرادی که با سرماخوردگی و یا بینی گرفته پرواز می‌کنند ممکن است استفاده از ماده ضداحتقان پیش از پرواز به باز نگه داشتن راه‌های هوایی کمک کند.
در هنگام غواصی، معمولا افراد می‌توانند با آرام رفتن به قسمت‌های عمیق و غواصی نکردن با سرماخوردگی یا علائم آلرژی، فشار هوای گوش‌های خود را متعادل کنند. افرادی که قصد غواصی کردن دارند، باید توصیه‌های متخصص این حرفه را جدی بگیرند.
افراد مبتلا به باروتروما گوش نباید پرواز کنند یا شیرجه بزنند تا زمانی که پزشک انجام این کار را بی‌خطر بداند. افرادی که مکرر دچار باروتروما گوش میشود،برای باز نگه داشتن لوله استاش آن ها ممکن است نیاز باشد که لوله تهویه در پرده گوششان گذاشته شود.
برای محافظت از گوش خود از صداهای بلند میتوانید از قالب‌های ضد صوت یا سایر محافظ‌های گوش در هنگام قرار گرفتن در محیط‌های پُر سر و صدا مانند کنسرت موسیقی، کارگاه ساختمانی یا میدان تیراندازی استفاده کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید
در صورتی که نشانه‌ها یا علائم پارگی پرده گوش را مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید. گوش میانی و داخلی ساختارهای ظریفی دارند که نسبت به آسیب یا بیماری حساس هستند. مهم است که علت علائم گوش خود را بشناسید و مشخص کنید که پارگی پرده گوش رخ داده است یا خیر.
استفاده از سمعک
پارگی پرده گوش میتواند سبب مشکلات شنوایی شود ولی به این معنی نیست که شنوایی خود را از دست می دهید. بااین‌وجود، تا وقتی که پرده گوش بهبود نیابد، ممکن است شنوایی شما کم شود. در مواردی که پارگی پرده گوش دوطرفه است، و فرد دچار کم شنوایی شده و از طرف دیگر کاندید عمل جراحی پرده گوش هم نیست.در این موارد برای بهبود شنوایی توصیه به استفاده از سمعک میشود.
پرده گوش سالم مانع از ورود هر چیزی به گوش میانی میشود. ولی در افراد با پرده گوش آسیبدیده، آب و سایر مواد می‌توانند وارد گوش میانی شوند و عفونت ایجاد کنند، بنابراین باید از آن پیشگیری کرد.
پارگی پرده گوش بدون استفاده از سمعک هم ممکن است باعث عفونت شود. ولی در برخی موارد استفاده از سمعک ممکن است منجر به افزایش مشکلات شود. به دلیل این‌که سمعک میتواند آلودگی را به داخل گوش وارد کند و همچنین افزایش رطوبت گوش ناشی از وجود سمعک میتواند احتمال عفونت را افزایش دهد.
در مواردی که پرده گوش شما سوراخ شده و به عفونت مزمن گوش میانی مبتلا هستید. سمعک استخوانی یا سمعک قابل‌کاشت استخوانی انتخاب بهتری است. این سمعک ارتعاشات صوتی را مستقیم از جمجمه به گوش داخلی میفرستد. مجرای گوش خارجی شما باز است و هیچ چیزی داخل آن قرار نمی‌گیرد.
به هر دلیلی ممکن است فرد از سمعک استخوانی استفاده نکند و تمایل به خرید سمعک پشت گوشی یا داخل گوشی داشته باشد. در این صورت احتمال عفونت را نمیتوان پیش‌بینی کرد.عوامل مختلفی از جمله سابقه عفونت‌های قبلی، میزان پارگی پرده گوش، امکان استفاده از سوراخ تهویه در قالب یا پوسته سمعک و رفتار کاربر سمعک در احتمال عفونت تاثیرگذار هستند.
میزان پارگی در افراد مختلف میتواند کامل، 50٪ یا 20٪ باشد. در صورت رعایت دقیق دستورالعمل‌های بهداشتی، کمتر بودن سابقه عفونت‌های قبلی و میزان پارگی پرده، کاربر سمعک معمولا مشکلات کمتری را تجربه میکند. عامل مهم دیگر تهویه گوش است. که این مورد با ایجاد سوراخ تهویه در قالب یا پوسته سمعک برطرف می شود. ازآنجاکه احتمال عفونت و عوارض آن همیشه وجود دارد، آموزش به بیمار و پیگیری منظم ضروری است.
با توجه به مشکلاتی که ممکن است ایجاد شود، افراد دچار پارگی پرده گوش که از سمعک استفاده می‌کنند، باید این دستورالعمل‌ها را دنبال کنند:
- قالب سمعک پشت گوشی یا پوسته سمعک داخل گوشی را همیشه تمیز نگه دارید
برای جلوگیری از ورود آلودگی به گوش،سمعک خود را همیشه تمیز کنید.
قالب‌های سمعک‌های پشت گوشی که قابل شستشو هستند را داخل آب ولرم و صابون ملایم تمیز کنید.
در سمعک نامرئی و داخل گوشی، قبل از استفاده آن را با مواد ضد‌عفونی‌کننده غیر‌الکلی تمیز کنید.(الکل ممکن است باعث آسیب پوسته سمعک داخل گوشی شود)
هنگام قرار دادن سمعک در گوش، دستان خود را تمیز کنید. در مواقعی که از سمعک خود استفاده نمی‌کنید، آن را در جای تمیز نگهداری کنید.
- مجرای گوش خود را تا حد ممکن خشک نگه دارید
اگر سمعک مجرای گوش را کاملا مسدود کند ممکن است باعث ایجاد رطوبت شود. البته برخی از سمعک‌ها دارای سوراخ تهویه (ونت)می‌توانند در به حداقل رساندن این مشکل کمک کند.
بهتر است چندبار در طول روز سمعک را برای دوره‌های منظم و کوتاه‌مدت از گوش خارج کنید تا مجرای گوش بتواند «نفس بکشد» و خشک بماند.
- از هرگونه عفونت احتمالی آگاه باشید
اگر احتمال می دهید دچار عفونت گوش شده اید، استفاده از سمعک را متوقف کنید.و به شنوایی‌شناس یا پزشک معالج خود مراجعه کنید.
- گوش خود را به‌طور مرتب معاینه کنید
بهتر است که شنوایی‌شناس یا پزشک گوش و حلق و بینی، گوش شما را به‌طور مرتب معاینه کند تا مطمئن شوید مشکلی وجود ندارد.
پارگی پرده گوش اغلب طی چند ماه بهبود می‌یابد.برای ترمیم پرده گوش مهم است که گوش را خشک نگه دارید تا از عفونت جلوگیری شود. اگر فردی همچنان علائم پارگی پرده گوش را تجربه کند، باید به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کند.